Wciąga Nas Pasja, Narkotyki Nie

Sytuacja wyjściowa
Ponad dwadzieścia lat temu jednym z najważniejszych zadań agend rządowych odpowiedzialnych w Polsce za opracowywanie i wskazywanie kierunków działań w zakresie profilaktyki uzależnień było wprowadzenie do środowisk szkolnych nowoczesnych programów profilaktycznych. Obrane kierunki stanowić miały przeciwwagę dla tradycyjnych, słabych pod względem merytorycznym i nisko ocenianych przez młodzież pogadanek i konkursów trzeźwości. Po wprowadzeniu przez Ministerstwo Edukacji Narodowej rozporządzenia nakazującego szkołom realizację Szkolnego Programu Profilaktycznego, wiele środowisk miało nadzieję, że pozwoli to na dalszy rozwój programów profilaktycznych. Niestety coraz częściej okazywało się, że placówki edukacyjne i samorządy lokalne zamiast długotrwałych i systematycznych zajęć profilaktyczno-edukacyjnych, wybierają jednorazowe akcje, konkursy, pogadanki, spektakle teatralne, czy koncerty. Tego typu formy zamiast stanowić uzupełnienie, zaczęły wypierać programy oparte na wiedzy naukowej i skutecznych strategiach profilaktycznych.

Pojawiła się więc silna potrzeba by stworzyć bank programów o udowodnionej skuteczności oraz edukacji opartej na najnowszej wiedzy o strategiach profilaktycznych. Odpowiedzią na tę potrzebę było stworzenie Systemu Rekomendacji Programów Profilaktyki i Promocji Zdrowia Psychicznego.

Profilaktyka na poziomie Gminy
Gminy mają obowiązek zajmować się profilaktyką używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Tak zdecydował ustawodawca, wpisując to zadanie do gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Nakazał: „Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii (…) w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych (…)” (art. 41 ust. 1). Dodatkowo Narodowy Program Zdrowia wskazuje samorząd gminny jako realizatora „upowszechniania oraz wdrażania programów profilaktycznych rekomendowanych w ramach systemu rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego z obszaru profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej” (zadanie 3.2.1, 3.2.2. i 3.2.3). Warto zwrócić uwagę na to, że NPZ nie mówi o jakiejkolwiek profilaktyce, ale bardzo precyzyjnie wskazuje na bazę programów rekomendowanych (3).

Czy wszystkie Gminy mogą sobie pozwolić na realizację programów rekomendowanych?
Nasz program w żaden sposób nie podważa słuszności podejmowania przez Gminę realizacji programów rekomendowanych. Wychodzimy jednak z założenia, że nie każda z Gmin może pozwolić sobie na objęcie całej szkolnej populacji programami rekomendowanymi. Dlatego też nasza oferta jest alternatywą dla tych działań.

Pomimo, że nie nasza oferta nie należy do bazy programów rekomendowanych to niewątpliwie kluczową rolą tego programu jest rozwijanie u dzieci i młodzieży umiejętności życiowych, które odpowiadają za poprawną realizację zadań rozwojowych okresu dorastania. Do tych umiejętności zalicza się m.in. adekwatną samoświadomość, panowanie nad emocjami, określanie celów, umiejętność przyjmowania perspektywy innych ludzi, umiejętność podejmowania odpowiedzialnych decyzji i wyborów, umiejętność odmawiania. Ważnym elementem programu są warsztaty skierowane do rodziców nt. czynników chroniących i czynników ryzyka.

Zadania Szkoły
Współczesna szkoła przestaje być wyłącznie placówką nauczającą i wyposażającą uczniów w wiedzę. Szkoła w coraz większym stopniu staje się ośrodkiem wszechstronnego oddziaływania wychowawczego na dzieci. Oddziaływania, którego celem jest nie tylko przekazywanie uczniom wiedzy i umiejętności działania intelektualnego, ale rozwijanie i kształtowanie jego zainteresowań i postawy społecznej, formowanie osobowości jednostki przygotowanej do pełnego życia.

Edukacja szkolna, wspierająca od początku nauczania rozwój psychospołeczny i emocjonalny uczniów, jest skutecznym narzędziem profilaktyki zachowań ryzykownych. Do tych umiejętności zalicza się m.in. umiejętności interpersonalne, podejmowanie decyzji, kierowanie swoimi emocjami oraz radzenie sobie ze stresem.

Wysoki poziom tych umiejętności daje młodemu człowiekowi mega – mechanizm ochronny, który redukuje działanie wielu czynników ryzyka, zachowań problemowych, jak również zaburzeń zdrowia psychicznego. Zwiększa on jednocześnie efektywność uczenia się i prawdopodobieństwo odniesienia przez uczniów sukcesów w życiu szkolnym i społecznym.

Korzyści wynikające z uczestnictwa w programie ,,Wciąga Nas Pasja, Narkotyki Nie’’
,,Wciąga Nas Pasja Narkotyki Nie’’ to autorski program edukacji normatywnej i rozwijania umiejętności życiowych dzieci i młodzieży. To program o charakterze wspierającym, psychoedukacyjnym oraz profilaktycznym.

Elementem edukacji profilaktycznej proponowanego zadania jest wzmacnianie u dzieci odporności na negatywne wpływy społeczne oraz rozwijanie świadomości rodziców poprzez cykl warsztatów:

Nauka stosowania technik osłabiania subiektywnych norm akceptujących przyjmowanie substancji psychoaktywnych.
Korygowanie nieprawdziwych przekonań na temat rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród rówieśników.
Trening umiejętności asertywnego odmawiania w sytuacjach ryzykownych propozycji rówieśników.
Technika rozwijania umiejętności życiowych u rodziców nt. czynników chroniących i czynników ryzyka.

Jakie warsztaty przewiduje program ?
W ramach programu przeprowadzimy następujące warsztaty:

1. Ryzyko, decyzje, dojrzewanie.
W dzieciństwie przede wszystkim dorośli podejmują decyzje za swoje pociechy. Dzieci nie mają wpływu na to, ile czasu spędzają na spacerze, w co się ubierają, o której godzinie idą spać. Wraz z wiekiem dzieci nabywają coraz większą autonomię i możliwość podejmowania niezależnych wyborów. Z tymi decyzjami wiążą się jednak odpowiedzialność oraz potencjalne korzyści i konsekwencje.

W warsztacie tym dzieci nauczą się podejmowania decyzji oraz dowiedzą się, że dorośli ludzie dokonują wyborów na dwa różne sposoby:

racjonalnie, dając sobie czas na zastanowienie, analizując potencjalne korzyści i negatywne konsekwencje każdego z możliwych rozwiązań – zazwyczaj taki sposób podejmowania decyzji obniża ryzyko negatywnych skutków dlatego, że wybieramy rozwiązania korzystniejsze z perspektywy rachunku zysków i strat.
impulsywnie, pod wpływem chwili, bez analizowania potencjalnych zysków i strat – taki sposób podejmowania decyzji wiąże się z dużym ryzykiem.

Ponadto dzieci zapoznają się z procesem podejmowania decyzji: kiedy warto, a kiedy nie warto podejmować ryzyko, kto jest podatny na podejmowanie ryzyka, dojrzewanie a ryzyko, dojrzewanie a podejmowanie decyzji. W wyniku prowadzonego warsztatu dzieci wyrobią własne pogląd, że eksperymentowanie z narkotykami to ryzykowna decyzja!

Warsztaty zostaną przeprowadzone w przystępnej dla dzieci formie z zastosowaniem wykładu oraz animowanej prezentacji multimedialnej. Wzmocnieniem integracyjnym spotkania będą następujące warsztaty: ,,w poszukiwaniu własnej pasji’’, warsztaty z elementami muzykoterapii receptywnej, formy muzykoterapii nastawionej na odreagowanie poprzez śpiew, rytm i zabawę. Prowadzącym warsztat będzie Certyfikowany Specjalista Psychoterapii Uzależnień.

2. Mózg w okresie dorastania.
W procesie dojrzewania w mózgu zachodzą poważne zmiany. Odpowiada za to proces przycinania synaps – połączeń między komórkami nerwowymi, którymi wędrują impulsy nerwowe. Można powiedzieć, że w trakcie dojrzewania w mózgu dziecka zachodzą gruntowne porządki. Potrzebne połączenia między komórkami nerwowymi są utrwalane, a zbędne ulegają procesowi likwidacji. To wszystko powoduje, że proces przetwarzania informacji w mózgu nastolatka staje się coraz szybszy i bardziej efektywny.

Podczas warsztatów dzieci w przystępny sposób dowiedzą się o roli mózgu w podejmowaniu decyzji, o układzie nagrody – w poszukiwaniu przyjemności i wrażeń, oraz o uzależnieniu mózgu.

Wiodącą częścią warsztatu będzie przystępna dla młodzieży animowana prezentacja multimedialna, ukazująca przyzwyczajanie mózgu do narkotyków.

Dzieci dowiedzą się, że zażycie narkotyków nasila i przyspiesza uwalnianie dopaminy (neuroprzekaźnika związanego m.in. z doświadczaniem pobudzenia), czemu towarzyszy uczucie przyjemności. Coraz częstsze zażywanie substancji powoduje, że stopniowo przejmują one kontrolę nad układem nagrody. Neurony układu nagrody coraz mniej reagują na naturalne przyjemności, np. jedzenie, spotkanie ze znajomymi, a coraz bardziej na substancje psychoaktywną. Z czasem układ nagrody pobudza jedynie narkotyk. Mózg „przyzwyczaja się” do niego i z biegiem czasu potrzebuje coraz większych dawek, aby wywołać przyjemność. Potrzebujemy coraz więcej i coraz częściej, żeby czuć się „dobrze”. Proces ten wspiera jeszcze jeden mechanizm. W okresie, kiedy w organizmie brakuje narkotyku, aktywuje się ciało migdałowate odpowiedzialne za pamięć i negatywne emocje (m.in. lęk, agresję). W efekcie osoba taka traci kontrolę nad swoimi zachowaniami, które stają się coraz bardziej impulsywne i przykre dla niej i otoczenia oraz odczuwa silną chęć zażycia ponownej dawki narkotyku nadzieją, że przyniesie jej to ulgę.

Warsztaty zostaną przeprowadzone w przystępnej dla dzieci formie z zastosowaniem wykładu oraz animowanej prezentacji multimedialnej. Wzmocnieniem integracyjnym spotkania będą warsztaty: ,,w poszukiwaniu własnej pasji’’, ,,warsztaty z elementami muzykoterapii receptywnej’’, ,,formy muzykoterapii nastawionej na odreagowanie poprzez śpiew, rytm i zabawę’’. Prowadzącym warsztat będzie Certyfikowany Specjalista Psychoterapii Uzależnień.

3. Narkotyki. Dopalacze.
Tematem przewodnim tego bloku warsztatów będą: fakty i mity o narkotykach i dopalaczach, przykre konsekwencje eksperymentowania i zażywania narkotyków.

Fazowy przebieg procesów adolescencji, w którym dojrzewanie biologiczne o kilka lat wyprzedza dojrzewanie psychospołeczne jednostki, jest źródłem znacznego ryzyka rozwojowego. Dysharmonia rozwojowa w naturalny sposób zwiększa ekspozycję na różne formy ryzyka, w tym eksperymenty z substancjami psychoaktywnymi, seksem, buntem przeciw rodzicom i innymi przejawami formalnych autorytetów, włączając w to szkołę, przepisy prawa karnego i obyczajowego.

Dlatego też bazując na skutecznych strategiach i programach profilaktycznych dla ogółu adolescentów w okresie szkolnym (profilaktyka uniwersalna) zdecydowaliśmy się na zrealizowanie warsztatów ukazujących zagrożenia rozwojowe.

Wiemy, że istnieją czynniki zmniejszające ryzyko zażywania narkotyków. Nazywamy je czynnikami chroniącymi, ponieważ wzmacniają barierę ochronną młodego człowieka przed popadaniem w używanie nielegalnych substancji. Poza tym, czynniki te wspierają niezależność dzieci wobec narkotyków, wpływają również na komfort psychiczny dziecka i pomagają w codziennym życiu.

Dlatego też dzieci dowiedzą się i nauczą, jak wzmacniać w sobie postawę niezależności wobec narkotyków.

Warsztaty zostaną przeprowadzone w przystępnej dla dzieci formie z zastosowaniem wykładu oraz animowanej prezentacji multimedialnej. Wzmocnieniem integracyjnym spotkania będą warsztaty: ,,w poszukiwaniu własnej pasji’’, ,,warsztaty z elementy muzykoterapii receptywnej’’, ,,formy muzykoterapii nastawionej na odreagowanie poprzez śpiew, rytm i zabawę’’. Prowadzącym warsztat będzie Certyfikowany Specjalista Psychoterapii Uzależnień.

4. Rozwój osobisty.
Dedykowany warsztat poświęcony jest rozwojowi osobistemu młodego człowieka poprzez naukę radzenia sobie ze stresem. Zwykle jest tak, że mamy pewien powtarzający się sposób reagowania na trudną dla nas sytuację. Oznacza to, że dany sposób radzenia sobie przynosi nam ulgę. Nawet jeżeli jest ona krótkotrwała, to sięgamy po nią, żeby poczuć się lepiej. Nie oznacza to jednak, że w ostatecznym rozrachunku pomaga nam w rozwiązaniu sytuacji.

Kiedy przeżywamy stres, możemy bagatelizować problem lub unikać w ogóle myślenia o tym, co się dzieje. Na przykład nawarstwiają nam się zaległości w szkole i zamiast zająć się nimi, odsuwamy to od siebie. W reakcji na pojawiające się problemy uciekamy w objadanie się, granie na komputerze, sen. Niektórzy unikają w ogóle kontaktów z ludźmi, zamykając się w domu. Poszukując szybkiej ulgi, możemy łatwiej ulegać namowom użycia środków psychoaktywnych, które sprzyjają chwilowemu odcięciu się od rzeczywistości i od przeżywanych emocji czy myśli.

Podczas warsztatów dzieci przyswoją technikę najbardziej skutecznej metody radzenia sobie ze stresującą sytuacją jaką jest stawienie jej czoła.
Uczestnicy dowiedzą się i przyswoją praktyczne techniki, jak wzmacniać w sobie postawę niezależności wobec narkotyków.
Dzieci dowiedzą się, że posiadanie i rozwijanie własnych zainteresowań, talentów i pasji jest czymś, co wzmacnia naszą ochronę przed dokonywaniem ryzykownych decyzji.
Uczestnicy dowiedzą się, że na rzecz wykonania jakiejś aktywności, która pozytywnie „wciąga”, nie będą skłonni zrezygnować z tego dla narkotyków.
Warsztat przyczyni się do lepszego poznania samego siebie, kształtowania własnej niepowtarzalności, wzmacniania w sobie tego, co najlepsze.

Warsztaty zostaną przeprowadzone w przystępnej dla dzieci formie z zastosowaniem wykładu oraz animowanej prezentacji multimedialnej. Wzmocnieniem integracyjnym spotkania będą warsztaty: ,,w poszukiwaniu własnej pasji’’, ,warsztaty z elementy muzykoterapii receptywnej’’, ,,formy muzykoterapii nastawionej na odreagowanie poprzez śpiew, rytm i zabawę’’. Prowadzącym warsztat będzie Certyfikowany Specjalista Psychoterapii Uzależnień.

5. Jak oprzeć się naciskom rówieśników?
Warsztat piąty poświęcony będzie presji rówieśniczej. Odbiorcy warsztatu m.in. dowiedzą się, że presja oznacza wpływ koleżanek i kolegów, stosując różne zabiegi słowne i bezsłowne do tego, aby zmusić jednostkę do zmiany decyzji.

Szczególnie nastolatkom zależy na opinii rówieśników. To normalne. Jednak często w takiej sytuacji może nam się wydawać, że akceptacja ze strony innych równa się dopasowaniu się do innych, niezależnie od własnych indywidualnych potrzeb. Dzieci i młodzież często myślą, że jeżeli wszyscy koledzy noszą markowe buty, to też powinni, jeżeli koleżanki mają właśnie ten, a nie inny model smartfona, to też muszą go mieć. Nastolatki boją się, że w przeciwnym razie nie będą dla rówieśników atrakcyjnym partnerem w relacji. Wśród młodego pokolenia panują trendy ,,Nie będziemy „popularni”. Wtedy, w obawie przed odrzuceniem, jesteśmy skłonni zrezygnować z własnego gustu, przekonań czy potrzeb.

Grupa rówieśnicza może popychać do dokonania zarówno korzystnych wyborów, jak i skłaniać do podejmowania ryzykownych decyzji.

Podczas warsztatów będą przepracowane scenki rodzajowe:
- Jeżeli na przykład Twoja przyjaciółka namawia Cię do wspólnego wyjścia na basen lub kolega chce, żebyście wspólnie zagrali w piłkę, to nawet jeżeli w takiej sytuacji ulegasz ich naciskom, czy coś złego się stanie ?
Odbiorcy dowiedzą się, że w związku z takim wpływem nic złego się nie wydarzy. Wręcz przeciwnie: dzieci dowiedzą się, że można na takiej sytuacji skorzystać chociażby poprzez podniesienie kondycji fizycznej.

Warsztat pokaże również ryzykowne sytuacje związane z namową rówieśników w oparciu o scenki rodzajowe:
- Jeżeli jednak te same osoby naciskają na wspólną przejażdżkę motorem w sytuacji, gdy żadne z Was nie ma prawa jazdy, czy też namawiają do wspólnego zażycia narkotyku, może się to dla Ciebie źle skończyć. Warto więc, byś umiał(a) oprzeć się presji znajomych wtedy, kiedy będzie to potrzebne!

Podsumowaniem warsztatów będzie wykład dotyczący tego, że ludzie robią określone rzeczy, stosują pewne strategie, kiedy starają się wywrzeć presję na innych i w związku z tym warto nauczyć się je rozpoznawać.

Warsztaty zostaną przeprowadzone w przystępnej dla dzieci formie z zastosowaniem wykładu oraz animowanej prezentacji multimedialnej. Wzmocnieniem integracyjnym spotkania będą warsztaty: ,,w poszukiwaniu własnej pasji’’, ,,warsztaty z elementy muzykoterapii receptywnej’’, ,,formy muzykoterapii nastawionej na odreagowanie poprzez śpiew, rytm i zabawę’’. Prowadzącym warsztat będzie Certyfikowany Specjalista Psychoterapii Uzależnień.

6. Czynniki chroniące i czynniki ryzyka. Interaktywne warsztaty skierowane do rodziców.
Szereg czynników chroniących istotny jest dla wielu problemów i grup problemów. Są one szczególnie ważne dla praktycznej pracy z młodzieżą. Wiele badań ewaluacyjnych ukazało, że w zakresie czynników chroniących najważniejsza okazała się rodzina. Matka i ojciec jako przewodnicy życiowi są kluczowi dla pomyślnego i zdrowego rozwoju dzieci. W badaniach ewaluacyjnych dzieci często wskazują obojga lub jednego z rodziców jako przewodnika życiowego. Rodzice mają realny wpływ na swoje dzieci, a inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących niewątpliwie sprzyja prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu stylowi życia.

Warsztat i wykład skierowany do rodziców zawierać będzie bloki tematyczne:
,,Jak zdrowo i przyjemnie żyć?", ,,Jak rozbudzić w dziecku pasje?", ,,Pochwały mające moc", ,,Jak ciekawie i aktywnie spędzać czas z dzieckiem po szkole?", ,,Radzenie sobie z agresją u dzieci’’, ,,Wzmacnianie i wspieranie dziecka w poszukiwaniu i rozwoju pasji’’.

Tematy poruszane podczas warsztatów odnosić się będą do konkretnych sytuacji z życia. Pomagają nauczyć się nowego sposobu reagowania na wyzwania stające przed rodzicami w relacji z dziećmi.
Rodzice uczestniczący w warsztatach zyskają większa wiedzę, kompetencje oraz umiejętności opiekuńczo-wychowawcze.
Otrzymają wsparcie w zakresie wychowywania dzieci i rozwiązywania trudnych sytuacji. Zwiększą umiejętność budowania więzi z dziećmi i zwiększą wiarę w bycie "wystarczająco dobrym rodzicem".

Warsztaty skierowane do rodziców poprowadzi Certyfikowany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii Specjalista Psychoterapii Uzależnień.

W jakim trybie odbywają się warsztaty ?
Zajęcia odbywają się w cyklu pięciu dwugodzinnych warsztatów dla każdej wytypowanej do udziału grupy. Zalecana częstotliwość spotkań to 1 raz w tygodniu przez 5 kolejnych tygodni. Interaktywny charakter warsztatów składa się z pięciu bloków edukacyjno – profilaktycznych, na które składają się: wykład wraz z prezentacją multimedialną oraz warsztaty nauki ważnych umiejętności.

Kto poprowadzi warsztaty?
Warsztaty prowadzone są przez Certyfikowanego przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii Specjalistę Psychoterapii Uzależnień - równocześnie pedagoga specjalnego i muzyka jazzowego.

Do kogo kierowane są warsztaty?
Warsztaty kierowane są do uczniów klas V -VIII szkół podstawowych.

Miejsce realizacji
Sugerowanym miejscem realizacji warsztatów jest świetlica szkolna bądź inne pomieszczenie wyposażone w projektor, ekran i żaluzje.

Kontakt w sprawie warsztatów
wnpnn@fundacjagreen.org